Η άρνηση της πραγματικότητας είναι ενστικτώδης μηχανισμός άμυνας και αυτοπροστασίας από την ψυχολογική κατάρρευση, όταν προκύπτουν επώδυνα, δυσάρεστα και δύσκολα διαχειρίσιμα γεγονότα στη ζωή του ατόμου. Πλήττει άπαντες, σε ποικίλο βαθμό και έκταση, ανεξαρτήτως ηλικίας, εμπειρίας, εκπαίδευσης και κοινωνικοοικονομικής κατάστασης, απλώς μεταβάλλεται το εκάστοτε αντικείμενο της άρνησης.
Όταν είναι περιορισμένης διάρκειας, τότε παρόλο που το ίδιο το άτομο δεν γνωρίζει ότι είναι σε άρνηση, λειτουργεί ως ρυθμιστικός μηχανισμός, ο οποίος του προσφέρει τον απαραίτητο χρόνο αποδοχής και προσαρμογής στη νέα, ανατρεπτική και απειλητική πραγματικότητα.
Πότε ένα άτομο είναι σε άρνηση;
- Όταν αρνείται να αποδεχθεί κάποιο αρνητικό και επώδυνο γεγονός ευρέως αντιληπτό
Αποτελεί τον κανόνα στους εθισμούς κάθε είδους, από το κάπνισμα και το αλκοόλ μέχρι το τζόγο και την καταναλωτική μανία.
Επίσης, αποτελεί συχνά την πρώτη αντίδραση στην ανακοίνωση δυστυχήματος, ατυχήματος ή θανάτου, στη διάγνωση νεοπλασματικής νόσου, ακρωτηριασμού και άλλων σοβαρών και δυνητικά απειλητικών ασθενειών.
- Όταν αρνείται να αποδεχθεί τις απτές αποδείξεις ενός προβλήματος.
Η απώλεια ενός αγαπημένου ατόμου λόγω θανάτου ή εγκατάλειψης, η μοιχεία, η συνεχής αγορά προϊόντων με άδειο τραπεζικό λογαριασμό, η διαγραφή ή το σκίσιμο αρνητικών κριτικών ή αποδείξεων, αποτελούν μόνο κάποιες από αυτές τις περιπτώσεις.
- Όταν προσπαθεί να υποβιβάσει ή αδιαφορεί για τις συνέπειες ενός γεγονότος ή μίας πράξης.
Μπορεί να πρόκειται για επίμονα συμπτώματα, πχ επίμονος βήχας που υποβιβάζεται σε τσιγαρόβηχα, αίμα στις κενώσεις που αποδίδεται σε αιμορροΐδες, επίμονη κόπωση ή απώλεια βάρους που αποδίδεται στη δουλειά, ή η μετάδοση μίας μολυσματικής νόσου ως ασήμαντης ή ανύπαρκτης.
Μπορεί να πρόκειται για υπερκατανάλωση αλκοόλ ή φαγητού που αποδίδεται σε υπερβολική θλίψη ή χαρά και για υπερχρέωση με άρνηση ευθύνης της αποπληρωμής.
Πότε η άρνηση της πραγματικότητας γίνεται απειλητική;
Το προπαρασκευαστικό και ρυθμιστικό στάδιο της άρνησης ενός συνταρακτικού ή δυσάρεστου γεγονότος, μέχρι το άτομο να είναι σε θέση να αναλάβει ξανά πρωτοβουλία να διαχειριστεί τη ζωή του, οφείλει να είναι παροδικό και σύντομο. Στην αντίθετη περίπτωση, η παράταση της άρνησης της πραγματικότητας είναι πιθανό να καταστεί πιο επικίνδυνη από το ίδιο το δυσάρεστο συμβάν.
Η άρνηση μίας σοβαρής νόσου (ενός καρκίνου, μιας καρδιοπάθειας, μίας χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, μίας αγγειοπάθειας, της υπέρτασης, του σακχαρώδους διαβήτη ή ενός ρευματικού νοσήματος) δεν είναι σε θέση να αναιρέσει το πρόβλημα υγείας. Ακολουθούμενη από άρνηση της κατάλληλης αγωγής ή της μη τήρησης ορισμένων κανόνων, μπορεί να επιδεινώσει τη νόσο ή και να επιφέρει το θάνατο.
Πώς θα μπορούσε να ελεγχθεί η παρατεταμένη άρνηση της πραγματικότητας ή στρουθοκαμηλισμός;
Επειδή κάθε άτομο και κάθε συμβάν είναι διαφορετικά, δεν μπορούν να δοθούν σαφείς οδηγίες αντιμετώπισης. Οι γενικές αρχές αφορούν κυρίως την προσπάθεια για λογική κινητοποίηση και ανασυγκρότηση του ατόμου μετά από ένα επώδυνο ή συνταρακτικό γεγονός.
- Προσπαθούμε να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας, για τους φόβους και τα συναισθήματά μας.
- Καταγράφουμε με ειλικρίνεια τα δυσάρεστα συμβάντα που έχουν προκύψει.
- Καταγράφουμε τις πιθανές δυσάρεστες επιπτώσεις που έχει ή μπορεί να έχει το ίδιο το συμβάν.
- Καταγράφουμε τις πιθανές δυσάρεστες συνέπειες που υπάρχουν ή μπορεί να προκύψουν αν προσποιηθούμε ότι το αγνοούμε και είμαστε σε άρνηση.
- Προσπαθούμε να διακρίνουμε τα υπερβολικά ή παράλογα στοιχεία σε όσα καταγράψαμε.
- Αν υπάρχει δυνατότητα συνομιλούμε με κάποιο φιλικό άτομο εμπιστοσύνης.
- Αν η κατάσταση άρνησης επιμένει και το άτομο αδυνατεί να συγχρονιστεί με τη νέα πραγματικότητα και ότι αυτό συνεπάγεται, είναι σκόπιμο να ζητηθεί επαγγελματική ψυχολογική ή ψυχιατρική βοήθεια.
Πηγή:
https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/adult-health/in-depth/denial/art-20047926
https://www.psychologytoday.com/us/blog/our-emotional-footprint/201512/the-denial-reality
https://www.psychologytoday.com/intl/blog/loaded/201904/the-ostrich-effect
