Η βοτουλινική ή αλλαντική τοξίνη είναι η πιο ισχυρή, φυσική, θανατηφόρος τοξίνη για τον άνθρωπο, με μέση θανατηφόρο δόση, σε ενδομυική και ενδοφλέβια χορήγηση, τα 1,3-2,1 ng/kg. Πρόκειται για μία νευροτοξίνη που εμποδίζει την απελευθέρωση της ακετυλοχολίνης στις νευρομυικές συνάψεις και την μυική σύσπαση. Παράγεται από το αναερόβιο σπορογόνο βακτήριο, Κλωστηρίδιο της Αλλαντίασης ή Clostridium Botulinum.
Η Αλλαντίαση-Botulism είναι σοβαρή νευροπαραλυτική νόσος και οφείλεται στην δράση της βοτουλινικής τοξίνης. Η τροφική δηλητηρίαση από ακατάλληλες κονσέρβες είναι η η πιο συχνή αιτία μη-ιατρογενούς αλλαντίασης.
Τα συμπτώματα της αλλαντίασης είναι: αρχικά, έντονη μυική αδυναμία, διπλωπία, θόλωση της όρασης, βλεφαρόπτωση, παράλυση των μυών του προσώπου, δυσκαταποσία, ξηροστομία και σταδιακά, προσβάλλει τα άκρα, τον θώρακα, προκαλεί χαλαρή παράλυση, ενώ προσβάλλοντας τους αναπνευστικούς μύες, προκαλεί δυσκολία στην αναπνοή και θάνατο.
H ιατρική χρήση της βοτουλινικής τοξίνης ξεκίνησε τo 1977 στην αντιμετώπιση του στραβισμού, το 1996 ξεκίνησαν οι αισθητικές εφαρμογές και η έγκριση FDA δόθηκε το 2002.
Botox® (onabotulinumtoxinA), Dysport®( abobotulinumtoxinA και Xeomin® (incobotulinumtoxinA ) είναι οι εμπορικές ονομασίες της τιτλοποιημένης για θεραπευτική χρήση, βοτουλινικής τοξίνης Α. Οι δοσολογικές μονάδες τους δεν είναι ισοδύναμες, έχουν διαφορετική φαρμακοκινητική και αναφέρονται διαφορετικές ενδείξεις και χρήσεις. Λιγότερο γνωστή είναι και η βοτουλινική τοξίνη τύπου Β, επίσης με ιατρικές εφαρμογές κυρίως στην αυχενική δυστονία, ενώ υπάρχουν και άλλοι 5 ορότυποι, C, D, E, F, G.
Διάρκεια δράσης
Η βοτουλινική τοξίνη αρχίζει να εμφανίζει αποτελέσματα σε λίγες ημέρες, αλλά κορυφώνονται σε 1-4 εβδομάδες και διαρκούν 2-4 μήνες.
Κύριες ιατρικές ενδείξεις
Μυικοί σπασμοί
Στραβισμός, βλεφαρόσπασμος
Μυική υπερτονία, σπαστικότητα, αυχενική δυστονία, λαρυγγική δυστονία
Τρόμος (τρέμουλο)
Διαταραχές αυτόνομου νευρικού συστήματος, υπεριδρωσία
Υπεδραστήρια ουροδόχος κύστη
Τριγμός οδόντων
Πόνος, ημικρανία
Ενδείξεις για αισθητική χρήση
Το FDA έχει εγκρίνει την χρήση του Botox® για τις ρυτίδες στο μεσόφρυο και στο “πόδι της χήνας” και των Dysport® και Xeomin® μόνο για το μεσόφρυο, οι άλλες χρήσεις είναι εκτός επίσημης έγκρισης.
Ρυτίδες στο μέτωπο, στο μεσόφρυο, γύρω από τα μάτια, “πόδι της χήνας”
Ρυτίδες περιστοματικές
Χαλάρωση του κάτω τμήματος του προσώπου: πηγούνι, γωνίες των χειλιών, περίγραμμα του προσώπου
Ρυτίδες στο λαιμό
Βλεφαρόπτωση, χαλάρωση των βλεφάρων
Παρενέργειες
Οι παρενέργειες μπορούν να εμφανιστούν άμεσα, σε λίγες ώρες, σε λίγες ημέρες ή και μήνες μετά την χρήση. Επίσης, ορισμένες από αυτές έχουν μεγάλη διάρκεια ή διαρκούν όσο και η δράση της τοξίνης, 2-4 μήνες.
Η προσεκτική, ορθολογιστική χρήση, το ιστορικό, η καλή γνώση του φαρμάκου και της ανατομίας των σημείων εφαρμογής, η σωστή τεχνική και η εμπειρία του ιατρού είναι βασικοί παράγοντες για την ασφαλή εφαρμογή του.
- Βλεφαρόπτωση
- Δακρύρροια
- Ξηροφθαλμία
- Θόλωση της όρασης
- Διπλωπία
- Πτώση της γωνίας του στόματος
- Δυσαρθρία, δυσκολία στην ομιλία
- Δυσκολία να κινεί και να σφίγγει τα χείλη ή να ρουφά με καλαμάκι
- Δυσκαταποσία
- Δύσπνοια
- Δυσκολία να κάμπτει το κεφάλι
- Μη αποτελεσματικότητα του φαρμάκου, ειδικά μετά από συχνές και συνεχείς χρήσεις. 0,3-6% των ασθενών αναπτύσσουν αντισώματα και το εξουδετερώνουν
- Μυική δυσλειτουργία ή ατροφία των μυών σε μακροχρόνια εφαρμογή, λόγω της αχρηστίας τους
Αντενδείξεις για την εφαρμογή βοτουλινικής τοξίνης
- αλλεργία στην βοτουλινική τοξίνη ή σε αντίστοιχο σκεύασμα
- φλεγμονή στην περιοχή εφαρμογής
- ουρολοίμωξη για την εφαρμογή στην ουροδόχο κύστη
- μυασθένεια Gravis, σύνδρομο Lambert-Eaton
- εγκυμοσύνη και θηλασμός
Συνιστάται προσοχή σε ασθενείς
- με ιστορικό αλλεργίας, άσθματος, εμφυσήματος
- που έχουν ήδη μερικώς πεσμένα βλέφαρα και αδυναμία να κινούν το μέτωπο ομοιόμορφα
- με εμφανή ανισορροπία στο πρόσωπο και με εμφανέστερη πτώση στο μισό πρόσωπο
- με επικείμενη χειρουργική επέμβαση
- με αιμορραγική προδιάθεση
- που λαμβάνουν αντικαταθλιπικά και αγχολυτικά και ψυχιατρικά σκευάσματα
- που έχουν λοίμωξη
Στοιχεία
https://www.plasticsurgery.org/cosmetic-procedures/botulinum-toxin
https://www.fda.gov/media/77359/download
https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2018/125360s073lbl.pdf
https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2016/125274s107lbl.pdf
