Ο φόβος αποτελεί βασικό μηχανισμό επιβίωσης. Πυροδοτούμενος από κάποια απειλή, προετοιμάζει το σώμα να αντιδράσει, να διαφύγει ή να αμυνθεί. Επομένως στην μορφή αυτή είναι απαραίτητος για την επιβίωση. Τι συμβαίνει όμως, όταν ο φόβος γίνεται διαρκής ή παρατεταμένος από την επίδραση πολλών, διαφορετικών, πιθανών απειλών;
Όταν εμφανιστεί ο φόβος, το σώμα ενστικτωδώς προετοιμάζεται να αντιδράσει στον κίνδυνο:
–Αναστέλλει ή επιβραδύνει λειτουργίες που δεν είναι άμεσα αναγκαίες για την επιβίωση, πχ του πεπτικού συστήματος ή της αναπαραγωγής.
-Ενισχύει τις λειτουργίες που μπορούν πιθανόν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του κινδύνου, για παράδειγμα οξύνονται η όραση, η ακοή, επιταχύνεται η καρδιακή και αναπνευστική λειτουργία και αυξάνεται η αιμάτωση των σκελετικών μυών. Ταυτόχρονα, ο εγκέφαλος προετοιμάζεται ώστε να επεξεργάζεται γρήγορα και να απομνημονεύει πληροφορίες που αφορούν τον πιθανό κίνδυνο.
Όταν ο φόβος γίνεται διαρκής και χρόνιος
Η ορμονική δυσλειτουργία που προκαλείται από την υπερέκκριση των ορμονών του στρες και η επακόλουθη προσαρμογή της λειτουργίας του οργανισμού, όταν παρατείνονται, είναι δυνατό να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική-σωματική-πνευματική κατάσταση του ατόμου.
Παρατηρούνται:
καρδιαγγειακές διαταραχές, υπέρταση, αρρυθμίες
υπολειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και αυξημένη ευπάθεια πχ σε λοιμώξεις
γαστρεντερικές διαταραχές, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, πεπτικό έλκος, δυσπεψία
μειωμένη γονιμότητα, διαταραχές της έμμηνης ρύσης, σεξουαλική δυσλειτουργία
διαταραχές του ύπνου
επιταχυνόμενη γήρανση
διαταραχές μνήμης και συγκέντρωσης, δυσκολία απομνημόνευσης και μάθησης
διαταραχή στην διαδικασία σκέψης, διαχείρισης των συναισθημάτων και λήψης αποφάσεων
επικίνδυνη ή αυτοκαταστροφική συμπεριφορά
έντονες και παρορμητικές συναισθηματικές αντιδράσεις
επιθετικότητα
μακροχρόνια επίδραση στην ψυχική υγεία, στην ευεξία και εμφάνιση κατάθλιψης
αγχώδεις διαταραχές
Διαχείριση του χρόνιου φόβου
Η ισορροπία ανάμεσα στον διαρκή φόβο και τον εφησυχασμό προϋποθέτει την επανεκτίμηση της αντικειμενικής απειλής και ακολούθως την τροποποίηση της αντίδρασης, χωρίς να αυξάνεται η έκθεση στον κίνδυνο λόγω άρνησης της πραγματικότητας.
Τα σωματικά συμπτώματα μπορούν να βελτιωθούν:
- Με σωματική άσκηση, ιδιαίτερα σε φυσικό περιβάλλον, όπως περπάτημα, τρέξιμο, ποδηλασία, κολύμπι. Αν αυτό δεν είναι εφικτό, εναλλακτικά η άσκηση στο σπίτι μπορεί επίσης να βοηθήσει. Η σωματική άσκηση και καταπόνηση μπορεί να επιδράσει χαλαρωτικά και να συμβάλλει στη ρύθμιση διαταραχών του ύπνου λόγω στρες.
- Με καθιέρωση ρουτίνας για ομαλό ύπνο.
- Με χαλαρωτικές τεχνικές τύπου γιόγκα, διατάσεις και ασκήσεις μείωσης της σωματικής έντασης.
- Με αποφυγή αλκοόλ, καφέ και διεγερτικών ροφημάτων.
- Με σωστή και ισορροπημένη διατροφή, αποφυγή του έτοιμου φαγητού με πολλά λιπαρά, αλάτι και απλούς υδατάνθρακες.
- Διαλογισμό ή αντίστοιχες πρακτικές.
- Μασάζ και ανάλογες μυοχαλαρωτικές τεχνικές.
- Ζεστό μπάνιο ή σάουνα.
- Ψυχολογική επαγγελματική βοήθεια και θεραπεία, όταν τα υπάρχει έντονη δυσχέρεια στην αντιμετώπιση του χρόνιου φόβου και των επιπτώσεών του στην υγεία.
Στοιχεία:
https://www.takingcharge.csh.umn.edu/impact-fear-and-anxiety
https://www.takingcharge.csh.umn.edu/anxiety-depression
https://www.anxietycanada.com/articles/addressing-excessive-reassurance-seeking/
