Η ψώρα αφορά > 300 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, με συχνότητα μεταξύ του 0,2-70% ανάλογα με την γεωγραφική περιοχή. Εμφανίζεται συχνότερα σε χώρους με συνωστισμό, στρατόπεδα, σχολεία, ιδρύματα. Πρόκειται για δερματοπάθεια που εκδηλώνεται μετά από μόλυνση με το άκαρι της ψώρας του ανθρώπου (Sarcoptes scabiei var. hominis), ένα μικροσκοπικό, οκτάποδο αρθρόποδο που ανήκει στα εξωπαράσιτα, όπως και οι ψείρες, οι ψύλλοι, τσιμπούρια κτλ.
Μετάδοση
- Η ψώρα θεωρείται πολύ μεταδοτική νόσος. Το άκαρι της ψώρας μεταδίδεται με άμεση επαφή με το δέρμα πάσχοντος ή κατά την σεξουαλική επαφή. Συνήθως απαιτείται > 10 λεπτά επαφή για να μεταδοθεί, όμως αναφέρονται και περιπτώσεις ταχείας μετάδοσης, από ασθενείς με εξαιρετικά μεγάλο αριθμό ακάρεων, όπως στη νορβηγική ψώρα.
- Η μετάδοση μπορεί να γίνει και έμμεσα, με μολυσμένα προσωπικά είδη, όπως εσώρουχα, ρούχα, παπούτσια, πετσέτες, κλινοσκεπάσματα, στρώματα.
Το άκαρι της ψώρας επιβιώνει 3 ημέρες εκτός του ανθρώπινου σώματος
Κύκλος ζωής
Το θηλυκό ώριμο άκαρι της ψώρας, που έχει μέγεθος 0,3-0,4 mm, είναι αυτό που εισβάλλει στην επιδερμίδα για να αφήσει τα αυγά μετά την γονιμοποίησή του. Εκκρίνει πρωτεολυτικά ένζυμα που διασπούν την κερατίνη στιβάδα και δημιουργούν τούνελ στην επιδερμίδα, διευκολύνοντας την εξάπλωσή του μέσα στο δέρμα και την εναπόθεση των αυγών του.
3-4 ημέρες μετά την μόλυνση με το άκαρι, τα αυγά που εναπόθεσε μετατρέπονται σε προνύμφες και μετά από 4 ημέρες, σε ώριμα ακάρεα, έτοιμα για γονιμοποίηση. Συνολικά, εντός 7-8 ημερών από την μόλυνση εμφανίζονται τα νέα ακάρεα και συνεχίζεται ο κύκλος ζωής τους.
Κάθε θηλυκό άκαρι, αφού γονιμοποιηθεί 1 μόνο φορά, παραμένει γονιμοποιημένο μέχρι το τέλος της ζωής του.
Ζει 4-6 εβδομάδες και γεννά 2-3 αυγά καθημερινά, τα οποία εναποθέτει στις σήραγγες που δημιουργεί μέσα στην επιδερμίδα.
Κλινική εικόνα της ψώρας
Οι εκδηλώσεις της ψώρας είναι αποτέλεσμα της ανοσολογικής αντίδρασης του οργανισμού στην παρουσία εντός της επιδερμίδας, των ακάρεων, των αυγών τους, των περιττωμάτων, των ενζύμων τους.
Οι κλινικές εκδηλώσεις εμφανίζονται 2-6 εβδομάδες μετά την μόλυνση, σε ασθενείς που μολύνονται για πρώτη φορά.
Αν έχει προηγηθεί παλαιότερη έκθεση στο άκαρι, τότε οι κλινικές εκδηλώσεις με τη νέα μόλυνση εμφανίζονται σε 1-4 ημέρες.
- Έντονος κνησμός, που επιδεινώνεται το βράδυ. Συχνότερα εμφανίζεται στις μεσοδακτύλιες πτυχές, στους αγκώνες, στα γόνατα, καρπούς, στα πόδια, χέρια, στην μέση, επίσης,στα γεννητικά όργανα ή σε όλο το σώμα. Στα παιδιά μπορεί να εμφανιστεί και στο τριχωτό της κεφαλής.
- Εκδορές του δέρματος από το ξύσιμο λόγω του κνησμού
- Εξανθήματα και απολέπιση του δέρματος
- Γραμμοειδείς βλάβες στο δέρμα, από τα τούνελ του δημιουργεί το άκαρι μέσα στην επιδερμίδα
- Επιδείνωση συνυπάρχουσας δερματοπάθειας, ακμής ή εκζέματος
- Επιμόλυνση των εξανθημάτων και των εκδορών, αναπτύσσοντας δευτεροπαθείς μικροβιακές λοιμώξεις του δέρματος
H Νορβηγική ψώρα, αποτελεί σπάνια και σοβαρή μορφή της νόσου. Ονομάστηκε έτσι, επειδή πρώτη φορά περιγράφηκε στην Νορβηγία από τους Danielssen και Boeck. Εμφανίζεται κυρίως σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα, των οποίων το δέρμα καταλαμβάνεται από εκατομμύρια ακάρεα της ψώρας, μετά την αρχική μόλυνση. Οι ασθενείς παρουσιάζουν ερυθροδερμία στο >90% του σώματος τους, με λέπια και απολέπιση.
Διάγνωση και θεραπεία
Οι ασθενείς απευθύνονται σε ειδικό δερματολόγο, ο οποίος ελέγχοντας τις βλάβες με ειδικό φωτισμό και μεγέθυνση, εύκολα θέτει την διάγνωση.
Η θεραπεία εφαρμόζεται από τον πάσχοντα, από τον ερωτικό σύντροφο και από όλη την οικογένεια και τα άτομα με τα οποία έρχεται σε επαφή.
Η επιλογή της αγωγής καθορίζεται πάντα από τον δερματολόγο, συνδυάζοντας τοπικά, συστηματικά φάρμακα και αντιμετώπιση του κνησμού και των επιπλοκών
Ενδεικτικά, αναφέρεται τοπική αντι-ψωριακή αγωγή με 5% Permethrin, 10% Crotamiton στα μικρά παιδιά και βρέφη, 1% Gamma Benzene Hexachloride & 6% Sulfur και λήψη συστηματικά του φαρμάκου Ivermectin.
Οι κρέμες πρέπει να παραμένουν στο δέρμα 10-14 ώρες, συνήθως κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Ο 2ος κύκλος της αγωγής χορηγείται περίπου 1 εβδομάδα μετά την ολοκλήρωση του 1ου.
Αν μετά από 1 μήνα δεν υποχωρήσει πλήρως η κνησμός, θεωρείται πιθανή η υποτροπή της ψώρας και η αγωγή επαναλαμβάνεται.
Ταυτόχρονα, όλα τα προσωπικά είδη, εσώρουχα, ρούχα, παπούτσια και τα στρώματα ύπνου, τα κλινοσκεπάσματα πρέπει, όταν αυτό είναι εφικτό, να πλένονται σε υψηλή θερμοκρασία.
Οι χώροι διαβίωσης και παραμονής των ασθενών να καθαρίζονται με ηλεκτρική σκούπα και μετά να απολυμαίνονται.
Τα δυνητικά μολυσμένα αντικείμενα, τα οποία δεν μπορούν να πλυθούν σε υψηλή θερμοκρασία, να καθαριστούν και να απολυμανθούν σωστά, συνιστάται να αποφεύγεται η χρήσης τους για > 3 ημέρες, μέχρι και 1 εβδομάδα, αφού κλειστούν καλά σε ειδική σακούλα.
Όσο διαρκεί η αγωγή συνιστάται η αποφυγή δανεισμού προσωπικών αντικειμένων και η σεξουαλική επαφή.
Στοιχεία:
https://www.nhs.uk/conditions/scabies/
https://www.cdc.gov/parasites/scabies/biology.html
https://www.nationwidepharmacies.co.uk/nwp-news/scabies/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5193200/
