Ο θυρεοειδής αδένας είναι ζωτικής σημασίας ενδοκρινής αδένας. Ρυθμίζει την λειτουργία όλων των ιστών του σώματος, τον μεταβολισμό, την ανάπτυξη, την αύξηση, την ικανότητα προσαρμογής στις περιβαλλοντικές( κρύο-ζέστη) συνθήκες ή σε ειδικές καταστάσεις( κύηση, stress).
Ζυγίζει περίπου 20 γραμμάρια, έχει σχήμα πεταλούδας ή Η, με 2 λοβούς εκατέρωθεν της τραχείας και την συνδετική μεταξύ τους γέφυρα. Βρίσκεται κάτω από το Μήλο του Αδάμ, στην πρόσθια επιφάνεια του τραχήλου.
Εκτός από τις θυρεοειδικές ορμόνες, Τ3 και κυρίως Τ4, εκκρίνει και καλσιτονίνη, η οποία μαζί με την παραθορμόνη των παρακείμενων παραθυρεοειδών αδένων, ρυθμίζουν τον μεταβολισμό του ασβεστίου.
Η λειτουργία του αδένα απαιτεί την πρόσληψη ιωδίου από την τροφή και είναι υπό τον έλεγχο του εγκεφάλου. Η ρύθμιση της ορμονικής παραγωγής και έκκρισης γίνεται μέσω του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-θυρεοειδούς, με την εφαρμογή παλίνδρομων, ρυθμιστικών μηχανισμών εξαιρετικής ακρίβειας και αποτελεσματικότητας. Σε μικρότερο βαθμό ελέγχεται από τοπικό μηχανισμό ρύθμισης ( Wolff-Chaikoff), ανάλογα με την συγκέντρωση του ιωδίου στον αδένα.
Υποδοχείς των θυρεοειδικών ορμονών υπάρχουν σχεδόν σε όλα τα κύτταρα του οργανισμού και σχετίζονται με την γενικευμένη, καθολική επίδραση των θυρεοειδικών ορμονών.
- επιδρούν στους πυρήνες των κυττάρων και ρυθμίζουν την έκφραση γονιδίων στα κύτταρα που εισέρχονται
- αυξάνουν την μεταφορά της γλυκόζης, των αμινοξέων και του νατρίου στα κύτταρα
- επιδρούν στον μεταβολισμό πρωτεϊνών, υδατανθράκων, λιπών
- αυξάνουν την κατανάλωση οξυγόνου, την θερμογένεση και την θερμοκρασία του σώματος
- στα κύτταρα αυξάνουν τον ρυθμό του βασικού μεταβολισμού: γλυκογονόλυση, νεογλυκογένεση, μεταφορά γλυκόζης, πρωτεϊνοσύνθεση, λιπόλυση με άμεση δράση, αλλά και μέσω κατεχολαμινών.
Η επίδραση των θυρεοειδικών ορμονών στα επιμέρους συστήματα
- Καρδιαγγειακό σύστημα: επηρεάζουν τον καρδιακό ρυθμό, την αρτηριακή πίεση, την λειτουργία του μυοκαρδίου, αυξάνουν τον όγκο παλμού και μειώνουν τις περιφερικές αντιστάσεις. Δρουν συνεργικά και επιτείνουν την δράση των κατεχολαμινών (αδρεναλίνης, νοραδρεναλίνης).
- Αναπνευστικό: μέσω της αύξησης του μεταβολισμού, της κατανάλωσης οξυγόνου και των κατεχολαμινών, επηρεάζουν την συχνότητα των αναπνοών.
- Κεντρικό και Περιφερικό Νευρικό: επηρεάζουν τις γνωστικές ικανότητες, την μνήμη, την μαθησιακή ικανότητα, την πνευματική διαύγεια και εγρήγορση, τις αντανακλαστικές λειτουργίες, τον συντονισμό των κινήσεων, τον ύπνο και αφύπνιση, την ψυχολογική κατάσταση και συναισθηματική ισορροπία, την κατάθλιψη, την σεξουαλική λειτουργία και libido κ.α.
- Πεπτικό σύστημα: επηρεάζουν ιδιαίτερα στην κινητικότητα του στομάχου και του εντέρου.
- Σκελετική ανάπτυξη, ωρίμανση και λειτουργία: είναι αναγκαίες για τα οστά, τους μύες και συνδετικούς ιστούς, το δέρμα και τα εξαρτήματά του, τα τριχοθυλάκια, τα νύχια, τα δόντια και ούλα.
- Αλληλεπιδρούν με τις κατεχολαμίνες και τις γοναδοτροπίνες ορμόνες και επηρεάζουν την γονιμότητα και την εγκυμοσύνη.
- Στην περίοδο της εμβρυικής και παιδικής ηλικίας: επιδρούν στον ρυθμό της σωματικής και διανοητικής ανάπτυξης.
Κλινικές εκδηλώσεις θυρεοειδοπάθειας
Η δυσλειτουργία του θυρεοειδούς εκδηλώνεται με ένα μεγάλο φάσμα συμπτωμάτων και σημείων
- αυξομειώσεις στο βάρος
- κατάθλιψη, ευερεθιστότητα, νωθρότητα, ανοϊκές διαταραχές, αλλαγή συμπεριφοράς
- τριχόπτωση, ξηρό δέρμα, διαταραχές νυχιών, έντονη εφίδρωση
- ταχυκαρδία, υπέρταση, βραδυκαρδία, αρρυθμίες
- δυσκοιλιότητα, μετεωρισμός, δυσπεψία
- σεξουαλική δυσλειτουργία, διαταραχές περιόδου, αυτόματες αποβολές, υπογονιμότητα
- αρθρίτιδες και αρθραλγίες
- μυική αδυναμία, παρατεταμένη κόπωση
- οιδήματα στα άκρα και στα βλέφαρα, διαταραχές στην όραση, διπλωπία, εξόφθαλμος
- καθυστέρηση της ανάπτυξης στα παιδιά και υπολειπόμενη σωματική-πνευματική-ψυχική ωρίμανση
- κλινικές εκδηλώσεις από την άσκηση πίεσης στα παρακείμενα όργανα: δύσπνοια, δυσκαταποσία, υπνική άπνοια, αρρυθμίες, όταν συνυπάρχει διόγκωση του αδένα-βρογχοκήλη ή όζοι.
Η πλήρης διαγνωστική προσέγγιση του θυρεοειδούς αδένα περιλαμβάνει
- την κλινική εκτίμηση
- τον εργαστηριακό έλεγχο της θυρεοειδικής λειτουργίας, των ορμονών, πρωτεϊνών, αντισωμάτων
- τον απεικονιστικό έλεγχο του αδένα, την βασική εκτίμηση με υπέρηχο( ο περαιτέρω έλεγχος γίνεται εξατομικευμένα με σπινθηρογράφημα ή αξονική ή μαγνητική τομογραφία τραχήλου)
Στοιχεία:
