Βλαστοκύτταρα: θεραπείες, μύθοι και λαμπρές προοπτικές

Τα βλαστοκύτταρα είναι το κύριο αντικείμενο έρευνας της πολλά υποσχόμενης αναγεννητικής ιατρικής. Με στόχο των ερευνών: την δημιουργία νέων ιστών ή και οργάνων, την παραγωγή ορμονών και φαρμακευτικών πρωτεϊνών, την κατανόηση των φυσιολογικών λειτουργιών αυτο-επισκευής και αναδόμησης του οργανισμού.

Ενώ τα κύτταρα των ιστών είναι διαφοροποιημένα και έχουν μία συγκεκριμένη λειτουργία, τα βλαστοκύτταρα είναι κύτταρα αδιαφοροποίητα, με ικανότητα να αυτοαναπαράγονται, δίνοντας πάλι βλαστοκύτταρα, αλλά και να διαφοροποιούνται σε διαφορετικούς τύπους κυττάρων: του δέρματος, των μυών, του εγκεφάλου κτλ.

Τα stem cells ή βλαστοκύτταρα παρουσιάζουν εξαιρετικό ιατρικό ενδιαφέρον επειδή μπορούν δυνητικά:

  • από ένα κύτταρο να παράγουν μεγάλο αριθμό κυττάρων
  • να μετατραπούν σε επιθυμητά είδη κυττάρων-ιστών-οργάνων
  • να διαφοροποιηθούν και να παράγουν επιθυμητές ουσίες
  • να βοηθήσουν στην έρευνα, μελέτη και κατανόηση κάποιων βιολογικών μηχανισμών
  • να είναι εύκολα προσβάσιμα με τις νέες τεχνικές
  • να μην απορρίπτονται από τον λήπτη, γιατί είναι αυτόλογα

Εμπόδια και κίνδυνοι από την κλινική εφαρμογή βλαστοκυττάρων

  • υπάρχουν σαφή, αποδεδειγμένα, θετικά, θεραπευτικά αποτελέσματα, μόνο για κάποια αιματολογικά νοσήματα, όπως πχ. λεμφώματα και πολλαπλούν μυέλωμα. Χρησιμοποιείται στην κλινική πράξη η θεραπεία τους με τα αυτόλογα, πολυδύναμα, αιμοποιητικά κύτταρα και με σημαντικά ποσοστά επιτυχίας.

Οι υπόλοιπες εφαρμογές βλαστοκυττάρων θεωρούνται προς το παρόν πολλά υποσχόμενες, όμως είναι:

  • Ακόμη εξελισσόμενες ή πειραματικές θεραπείες: στο εγκεκριμένο περιοδικό JAMA/ The Journal of the American Medical Association, αναφέρεται ότι: μόνο στις ΗΠΑ, υπάρχουν >500 κλινικές, πολλές από αυτές προσφέρουν θεραπείες μη αποδεδειγμένες και χωρίς ικανοποιητική έρευνα.
  • Μη αποτελεσματικές ή με ασταθή και ποικίλα αποτελέσματα: παρόμοια με το JAMA, στο Journal of the American Medical Association, αναφέρεται ότι το 43,6% των προωθητικών ενεργειών για τα βλαστοκύτταρα, αναφέρουν και υπόσχονται βέβαια αποτελέσματα και θεραπείες, που προς το παρόν, δεν υφίστανται.
  • Αμφιλεγόμενες: υπάρχουν ασάφειες στα αποτελέσματα, απόκρυψη των παρενεργειών, εμπόριο και παρεμπόριο προϊόντων με βλαστοκύτταρα, άγνωστης προέλευσης και περιεκτικότητας.
  • Επισφαλείς ή και επικίνδυνες: με πιθανές λοιμώξεις, ή την σοβαρή επιπλοκή της καρκινογένεσης στα σημεία-όργανα της εφαρμογής. Η τύφλωση, οι πολλαπλοί όγκοι στην σπονδυλική στήλη και στον εγκέφαλο, είναι κάποια από αυτά που καταγράφονται.
  • Η δυνατότητα των επιστημόνων: να τα ελέγχουν, να τα κατευθύνουν πλήρως, να σταματούν τον πολλαπλασιασμό τους μετά την εμφύτευση, είναι προς το παρόν περιορισμένη.
  • Ο James Wells, PhD, υπεύθυνος στο Center for Stem Cell and Organoid Medicine στο Cincinnati Children’s Hospital, λέει σχετικά με την χρησιμοποίηση των βλαστοκυττάρων: “απέχουμε πολύ από τη εξάλειψη εκατοντάδων ασθενειών”. “Οι περισσότερες έρευνες έρχονται τελικά αντιμέτωπες με τα θέματα ασφάλειας”.

Μέχρι τώρα, είναι υπό υπό διερεύνηση 2 βασικοί τύποι βλαστοκυττάρων: ο εμβρυικός από κύτταρα του πλακούντα και ο τύπος των ενηλίκων:

  • Πραγματικά πολυδύναμα είναι μόνο τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα. Η έρευνα και η προσπάθεια χρησιμοποίησης των εμβρυικών βλαστοκυττάρων διαρκεί, περίπου, 30 χρόνια. Προέρχονται από την βλαστοκύστη του εμβρύου, στο στάδιο των 100-150 κυττάρων και λαμβάνονται μετά την γέννηση, από τον πλακούντα. Η φύλαξη των βλαστοκυττάρων αυτών γίνεται, συνήθως έναντι αμοιβής, σε ειδικές, ιδιωτικές κυρίως, τράπεζες βλαστοκυττάρων.
  • Τα βλαστοκύτταρα τύπου ενηλίκων δεν είναι πραγματικά πολυδύναμα, σε αντίθεση με τα εμβρυικά, είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες του ιστού όπου βρίσκονται.
  • Φυσιολογικά υπάρχουν στους περισσότερους ιστούς, σε πολύ μικρό και ποικίλο αριθμό, ανάλογα με τον τύπο του ιστού-οργάνου, όπως: μυελός των οστών, αίμα και αγγεία, ήπαρ, δέρμα, λιπώδης ιστός, κ.α.
  • Κύρια λειτουργία των βλαστοκυττάρων είναι η επιδιόρθωση και αντικατάσταση του κατεστραμμένου ιστού.
  • Ο ρυθμός πολλαπλασιασμού και η διαφοροποίηση τους σε κύτταρα κάποιου συγκεκριμένου ιστού, πχ του εγκεφάλου, του δέρματος, κτλ, είναι και πρέπει να είναι, απολύτως ελεγχόμενα και προσαρμοσμένα. Διαφορετικά, μπορούν δυνητικά να οδηγήσουν σε ογκογένεση.
  • Για να χρησιμοποιηθούν θεραπευτικά, γίνεται επαναπρογραμματισμός τους με φαρμακευτική παρέμβαση.

Η θεραπεία με βλαστοκύτταρα διερευνάται, εκτός από τα αιματολογικά νοσήματα, σε πολλές ασθένειες:

  • εκφύλιση ωχράς κηλίδας, όπου τα κλινικά αποτελέσματα ποικίλουν
  • σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1
  • νόσο Parkinson, νευρολογικά νοσήματα
  • δημιουργία οργάνων και μοσχευμάτων
  • πλάγια μυατροφική σκλήρυνση
  • αρθρίτιδες και βαριές μυοπάθειες
  • νόσο Aλτσχάιμερ και ανοϊκά σύνδρομα
  • εγκαύματα
  • τραυματισμούς σπονδυλικής στήλης
  • αντιγήρανση
  • καρδιοπάθειες

Το παρόν των εφαρμογών με τα βλαστοκύτταρα είναι ακόμη αβέβαιο και θολό, όμως, το απώτερο μέλλον τους φαίνεται εντυπωσιακό. Αυτός είναι ένας από τους λόγους, που δαπανώνται στις έρευνες δισεκατομμύρια δολάρια.

Το 2003, είχαν δοθεί 3 δισ $ μόνο για 71 έρευνες (από τις 7500) και μόνο στην Καλιφόρνια. Το 2019, η NIH εκτιμά ότι θα δοθούν 1,7 δισ $, για τις έρευνες πάνω στα βλαστοκύτταρα.

Στοιχεία:https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2748479?resultClick=24

https://www.webmd.com/brain/news/20190812/stem-cells-and-health-advances-where-are-we-now?

http://www.bbc.com/future/story/20190819-the-unwarranted-hype-of-stem-cell-therapies-for-autism-ms

Σχετικά άρθρα