Πότε γίνεται παθολογική η καταναλωτική μας συνήθεια; Είναι δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα στη “θεραπευτική¨ κατανάλωση και τον υπερκαταναλωτικό εθισμό, ειδικά όταν η αδιάκοπη απόκτηση νέων πραγμάτων αποτελεί μέρος του σύγχρονου τρόπου ζωής.
Η υπερκατανάλωση πλέον αναγνωρίζεται ως παθολογική κατάσταση, η οποία μάλιστα συνυπάρχει συχνά με την κατάθλιψη, τις διαταραχές της συμπεριφοράς και διατροφής ή με τους εθισμούς.
Οι 6 διακριτές υποκατηγορίες των ατόμων με υπερκαταναλωτικό εθισμό:
- Οι παροξυσμικοί, που αγοράζουν όταν είναι συναισθηματικά φορτισμένοι ή δυστυχισμένοι
- Οι “τροπαιούχοι”, που θέλουν να επιδεικνύουν το καλύτερο ή τέλειο απόκτημα
- Οι επιδειξιομανείς, που επιζητούν την εικόνα του μεγάλου καταναλωτή με τα εντυπωσιακά αποκτήματα
- Οι εθισμένοι στις προσφορές και στις εκπτώσεις, που αγοράζουν άχρηστα πράγματα επειδή είναι σε έκπτωση
- Οι βουλιμικοί υπερκαταναλωτές, που αγοράζουν και επιστρέφουν συνεχώς αντικείμενα
- Οι συλλέκτες, οι οποίοι δεν νιώθουν πλήρεις μέχρι να αποκτήσουν ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, περνώντας μετά στα επόμενα αντικείμενα του πόθου
Το shopping therapy χρησιμοποιήθηκε και προωθήθηκε κυρίως για οικονομικούς λόγους, ως μέθοδος αυτο-επιβράβευσης, αυτο-επιβεβαίωσης, αυτο-προβολής μετά την επίτευξη κάποιου σημαντικού έργου ή δεξιότητας.
Ακολούθησε η προώθησή του ως μέθοδος παρηγοριάς, αντιστάθμισης της λύπης, της απώλειας, της αίσθησης κενού, της μοναξιάς, της έλλειψης αυτοπεποίθησης.
Ταυτόχρονα, λειτουργούσε ενισχυτικά στην δημιουργία του ψεύτικου προφίλ ενός επιτυχημένου και ευτυχισμένου ατόμου.
Πώς διακρίνεται η μετάβαση του shopping therapy στον καταναλωτικό εθισμό;
- Ξοδεύοντας περισσότερα από τις οικονομικές δυνατότητες
- Ψωνίζοντας ως αντίδραση στη θλίψη, στο θυμό, στην ανία
- Ψωνίζοντας για να μειωθεί η ενοχή που προκάλεσε η προηγούμενη αγορά
- Διαταράσσοντας προσωπικές σχέσεις εξαιτίας της σπατάλης και της υπερκατανάλωσης
- Χάνοντας τον έλεγχο της καταναλωτικής συμπεριφοράς
Η καταναλωτική μανία συνδέεται
- με την διαστρεβλωμένη εικόνα του εαυτού μας
- με την έλλειψη ικανοποίησης
- με την έλλειψη αυτοπεποίθησης και την αυτό- απαξίωση σε διάφορα επίπεδα, της εξωτερικής εμφάνισης, της επαγγελματικής ικανότητας, της προσωπικής επιτυχίας, των σχέσεων.
- με την αίσθηση προσωπικής ανεπάρκειας. Χωρίς τα πολυάριθμα, συχνά δαπανηρά, εντυπωσιακά ή πολυτελή αντικείμενα, το άτομο νιώθει ανεπαρκές και ασήμαντο
- με διαταραχή στις κοινωνικές σχέσεις. Αξιολογεί με αντίστοιχα κριτήρια τα άτομα που συναναστρέφεται, γεγονός που επιδρά στις διαπροσωπικές του σχέσεις, δημιουργώντας μία απατηλή εικόνα επιτυχίας και ευτυχίας
- με ενοχές, όπως συμβαίνει και με άλλους εθισμούς. Το άτομο, αφού υποκύψει στην παρόρμηση του, μετανιώνει, νιώθει ενοχές, ντροπή και αυτό οδηγεί σε νέο φαύλο κύκλο.
Χαρακτηριστικά της υπερκαταναλωτικής μανίας και εξάρτησης
- Η αγορά πραγμάτων συνοδεύεται από έντονη αίσθηση ευφορίας, που οδηγεί στην ανάπτυξη εξάρτησης
- Τα αντικείμενα που αγοράζει προσπαθεί συχνά να τα κρύψει από την οικογένεια ή τους στενούς φίλους
- Δημιουργείται ακατανίκητη επιθυμία απόκτησης του εκάστοτε αντικειμένου, που πρέπει να ικανοποιηθεί άμεσα
- Τα αντικείμενα που αγοράζονται είναι συνήθως άχρηστα ή περιττά
- Το εθισμένο άτομο ξεκινά να αγοράσει συγκεκριμένα πράγματα και υπερβαίνει κατά πολύ τον αρχικό σχεδιασμό
- Υπάρχει συχνά υπερχρέωση και υπέρβαση του προϋπολογισμού τους
- Μετά την απόκτηση του αντικειμένου, δημιουργείται άμεσα η επιθυμία για νέες αγορές
- Ποτέ και κανένα αντικείμενο δεν θεωρείται ικανοποιητικό
- Υπάρχει συσσώρευση στο σπίτι με πολυάριθμα αντικείμενα που μένουν αχρησιμοποίητα
Στοιχεία:
https://www.psychguides.com/behavioral-disorders/shopping-addiction/
